Πέμπτη 12 Απριλίου 2012

Πάσχα Ελλήνων …


Σε χωριό τη ιταλόφωνης Ελβετίας (περιοχή Lugano), έψηνε προ ετών φίλος καλός στον μεγάλο κήπο του σπιτιού του, αρνιά, κοκορέτσια, γαρδούμπες και ότι άλλο μπορεί να φανταστεί Έλλην υπήκοος. Η μεγάλη παρέα, ανακατεμένη από κάθε nationality, έδωσε εκείνη την ημέρα μια διαφορετική εικόνα στο ήσυχο και πανέμορφο χωριό που αγνοούσε τέτοιου είδους και τόσης έκτασης γιορτές. Από την πολύ τσίκνα που σηκώθηκε στον καθαρό καιρό του χωριού, κάποιοι απομακρυσμένοι κάτοικοι που δεν είχαν άμεση ορατότητα με το «δρώμενο» - και δικαιολογημένα φοβήθηκαν για εστία πυρκαγιάς κάλεσαν την πυροσβεστική υπηρεσία η οποία κατέφτασε σε χρόνο ρεκόρ – προφανώς επειδή οι δρόμοι ήσαν άδειοι από πορείες. Μόλις ο αξιωματικός αντίκρισε το θέαμα, έμεινε άφωνος για πολύ ώρα. Του εξήγησε ο ιδιοκτήτης της κατοικίας τι ακριβώς συμβαίνει, τι ψήνουν και γιατί και το μόνο που έκανε ο αξιωματικός ήταν να ελέγξει αν υπήρχε επάρκεια νερού για τυχόν ατύχημα. Φίλεψε ο ιδιοκτήτης της κατοικίας αυτόν και τα μέλη του πληρώματος λίγο κοκορέτσι, λίγη γαρδούμπα, λίγο αρνάκι – και ένιωσαν την επιθυμία οι πυροσβέστες να παραμείνουν εκεί για λόγους ασφαλείας!

     Το ελληνικό Πάσχα έχει ιδιομορφίες που το κάνει και ξεχωρίζει έναντι των καθολικών ας πούμε. Αλλά και στον τόπο μας, τα πασχαλιάτικα έθιμα διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Στην ορεινή Αρκαδία για παράδειγμα, πριν από 40 και 50 χρόνια κανείς δεν σούβλιζε αρνιά ή κατσίκια. Το αρνί που έσφαζε η οικογένεια, το μισό ή και ολόκληρο, το τεμάχιζε και το έκανε βραστό στη κατσαρόλα, ή αφού «έκαιγε» τον ξύλινο φούρνο, το έβαζε για ψήσιμο μαζί με πατάτες.

     Στην ορεινή Αρκαδία τουλάχιστον, σούβλιζαν αρνιά οι τσοπαναραίοι στις στάνες τους ανήμερα του Άη Γιωργιού. Έσφαζαν από ένα αρνί οι «Σμίκτες[1]», συγκεντρώνονταν και οι οικογένειές τους και τον σούβλιζαν τον οβελία με ξύλινη χοντρή σούβλα. Και πρέπει να τονίσουμε ότι το σούβλισμα του αρνιού στις στάνες δεν το συνέδεαν σε καμία περίπτωση με το Πάσχα.

     Στα νησιά μας πάλι, το έθιμο του σουβλίσματος εφευρέθηκε τα τελευταία χρόνια – διότι και οι νησιώτες μας δεν σούβλιζαν. Και ποιοι τέλος πάντων σούβλιζαν και μας έμεινε η παράδοση να την θυμόμαστε; Μα ποιοι άλλοι; Οι Ρουμελιώτες! Οι πρώτοι διδάξαντες στην υφήλιο τι εστί σούβλα και τι εστί κοκορέτσι και κοντοσούβλι!. Οι λόγοι που οδήγησαν του Ρουμελιώτες αλλά και όλους τους τσοπαναραίους της Κεντρικής Ελλάδας να σουβλίζουν τα αρνιά στις στάνες τους, πάλι δεν έχει να κάνει με τα έθιμα του Πάσχα. Η σούβλα ήταν ένα πρακτικό εργαλείο της στάνης για τις ανάγκες της επιβίωσης.

     Όπως όμως στην ορεινή Αρκαδία με του Άη Γιωργιού τα σουβλίσματα, και στην Κεντρική Ελλάδα με την περισσή τέχνη του οβελία, πρέπει ίσως να ανατρέξουμε σε παλιότερα χρόνια και να δούμε το αμνοερίφιο ως μέρος μίας θυσίας για να εξασφαλιστεί η καλή ζωή (αναπαραγωγή) της στάνης, του ποιμνίου. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι τσοπαναραίοι κοινωνούσαν τη θυσία τους στα στανοτόπια. Όλα αυτά έχουν άμεση σχέση και με την εαρινή ισημερία που είναι πολύ κοντά μας. 
 
      Μπορεί το Πάσχα να είναι εβραϊκή γιορτή – η διάβαση – το πέρασμα, των Εβραίων από την Αίγυπτο προς τη γη της επαγγελίας, αλλά συν το χρόνο, συνδέθηκε και με το χριστιανικό δόγμα. Εντελώς διαφορετική σημασία έχει το Πάσχα για εμάς και εντελώς άλλη για τους Εβραίους.

        Το ελληνικό Πάσχα, μοναδικό στο κόσμο, μπορεί να έρχεται έπειτα από μία μεγάλη εβδομάδα αυστηρής νηστείας και με όσα συνοδεύουν το χριστιανικό δόγμα, αλλά η πεμπτουσία του είναι ο οβελίας, στη σούβλα, στο φούρνο, στην κατσαρόλα, και ακόμα με όποιον άλλο τρόπο. Είναι η τσίκνα που θα αναδυθεί στους ουρανούς, το μεγάλο φαγοπότι, ο χορός που θα ακολουθήσει. Μοναδικό δεν ήταν, το έκανε τέτοιο η ιδιοσυγκρασία μας που έδεσε αρχαία και νεώτερα έθιμα και του έδωσε τη σημερινή του μορφή.

Καλό Πάσχα …   

 ===========================
Δημοσιεύθηκε στο «Κυνήγι» του Ελεύθερου Τύπου την Τετάρτη 11 Απριλίου 2012


[1] Οι τσοπαναραίοι που έσμιγαν τα κοπάδια τους και μοιράζονταν το γάλα, ονομάζονταν Σμίκτες. Ήταν συνηθισμένο φαινόμενο η σμίξη δυό, και τριών, ή τεσσάρων τσοπαναραίων.